ایمنی در سیستم های برق فشار ضعیف

چکیده

حادثه، رویداد پیش بینی نشده و ناخوشایندی است که فعالیت‌های کاری را دچار وقفه کرده و ممکن است با جراحت یا خسارت مالی نیز همراه باشد. با توجه به آمار نسبتا بالایی که توسط سازمان کار و آموزش فنی و حرفه‌ای در زمینه حوادث مربوط به برق گرفتگی گزارش شده است بیشتر موارد، در سیستم‌ها، تجهیزات و وسایل مربوط به برق فشار ضعیف روی داده است، لذا لزوم رعایت دقیق نکات ایمنی در مقابل برق گرفتگی و آموزش افراد و بهره‌گیری از شیوه‌های جدید ایمنی در جهت ارتقای سطح ایمنی تاکید می‌گردد.

1- مقدمه

حادثه رویداد پیش‌بینی نشده و ناخوشایندی است که فعالیت‌های کاری را دچار وقفه کرده و ممکن است با جراحت یا خسارت مالی نیز همراه باشد. قرار گرفتن دو نقطه از بدن در مسیر جریان برق موجب عبور جریان از بدن ‌شده و با توجه به شدت و مدت عبور جریان، برق گرفتگی بوجود میآید و ممکن است عواقب مختلفی، نظیر مرگ ناشی از ایست قلبی، سوختگی داخلی و سوختگی خارجی بدنبال داشته باشد. تکنیک‌های ایمنی نشان می‌دهند که ما می‌توانیم حوادث را کنترل نموده و از وقوع آنها پیشگیری کنیم. پیشگیری موفق حادثه حداقل نیاز به چهار اقدام اساسی یعنی مطالعه و بررسی همه جانبه محیط کار، تجزیه و تحلیل حوادث به وقوع پیوسته، تشکیلات کنترل و نظارت و اقدامات آموزشی دارد. در این تحقیق عوامل موثر در برق گرفتگی در سیستم‌های برق فشار ضعیف و راه‌های ایمنی در مقابل آن بررسی شده است.

 

2- عوامل موثر در شدت خطر ناشی از برق گرفتگی در سیستم‌های برق فشار ضعیف

1-2 شدت جریان (میزان جریان عبوری)

 شدت جریان در برق گرفتگی عامل اصلی و مخاطره آمیز می‌باشد. جریان برق با شدت 2 میلی‌آمپر فقط لرزش خفیفی در بدن ایجاد می‌کند و جریان‌های بالاتر از 9 میلی‌آمپر سبب بروز شوک در سطح بدن شده و در جریان‌های بالاتر از 30 میلی‌آمپر خطر مرگ انسان را تهدید می‌کند، بطور کلی مقدار جریانی که از بدن عبور می‌کند، بستگی به عواملی از قبیل پتانسیل برق، شرایط عایق بودن مکان، مقاومت پوست (و پوشش بیرونی شخص)، محل تماس بدن با جسم هادی و فشار و میزان سطح تماس بدن با جسم هادی دارد. پاسخ‌های فیزیولوژیکی بدن به مقدار جریان نیز بسته به  آستانه دریافت و حد رهایی، به صورت فلج تنفسی و تشنج قلبی می‌باشند.

 

2-2 مسیر عبور جریان در بدن

وقتی جریان برق وارد بدن می‌شود، مسیر خود را از راهی که کمترین مقاومت را دارد، انتخاب می‌کند و از نقطه‌ای نزدیک اتصال به زمین خارج می‌شود. این ورود و خروج سبب از بین رفتن بافت‌ها و ضایعات شدید مانند از بین رفتن عضو و حتی مرگ می‌شود. جدول 1 میزان و احتمال خطر مرگ برای مسیرهای عبور برق در بدن را نمایش می‌دهد. 

 

 

جدول 1- میزان و احتمال خطر مرگ برای مسیرهای عبور برق در بدن

 

عبور جریان از اندام‌های حساس و حیاتی به ترتیب، مغز، قلب و ریه مرگبار می‌باشد
احتمال وقوع	میزان خطر مرگ	مسیر عبور جریان
خیلی کم	زیاد (مرگبار)	1- از سر به سایر اندام‌ها
متوسط	زیاد	2- از یک دست به دست دیگر
زیاد	خیلی زیاد	3- از دست به کف پا
کم	کم	4- از یک پا به پای دیگر
آزمایش بر روی سگ‌ها نشان داده است که عبور جریان در راستای تقارن بدن، بیشترین جریان را از قلب عبور می‌دهد که در انسان معادل عبور جریان از دست به پا است

 

 

3-2 نوع جریان

 جریان برق متناوب خطرناک‌تر از جریان برق مستقیم است البته در ولتاژهای بالا، جریان‌های مستقیم اثر تخریبی بیشتری دارند.

 

4-2 زمان عبور جریان

 این عامل بستگی به خصوصیات جسمانی شخص، مشخصات برق و نوع تماس دارد. شکل 1 نمایش زمان عبور جریان در بدن را  برای یک جریان AC (15 تا 100 هرتز) بصورت تابعی از شدت جریان نمایش می‌دهد.

 

شکل 1: زمان عبور جریان در بدن بصورت تابعی از شدت جریان AC(15 تا 100 هرتز)

 

5-2 امپدانس بدن

با توجه به عناصر مختلف تشکیل دهنده بافت‌های بدن، مقاومت بافت‌های بدن شامل  استخوان، چربی، تاندون، پوست، عضله، عصب وعروق خونی است. استخوان‌ها بالاترین مقاومت و مایعات داخل رگ‌ها کمترین مقاومت را دارند. پوست بدن نیز مقاومت‌های مختلفی بسته به ضخامت و جثه فرد دارد. (مقاومت بدن را بین 500 تا 1000 اهم در نظر می‌گیرند) مطابق شکل 2 در ولتاژ ثابت، عامل محدود کننده جریان، امپدانس بدن، امپدانس مسیر و امپدانس منبع ولتاژ است. (امپدانس منبع معمولا ناچیز و قابل صرفنظر است). امپدانس مسیر بستگی به شرایط مدار برق گرفتگی، خشکی و رطوبت محل اتصالی، مقاومت زمین و نحوه تماس با جسم برقدار دارد.

 

 

 

شکل 2- امپدانس مسیر برق گرفتگی

 

 مطابق شکل 3 امپدانس بدن تقریبا از نوع مقاومت خالص بوده و مشخصه آن غیر خطی نزولی است.

 

 

 

شکل 3- رابطه بین مقاومت بدن و ولتاژ

 

 

مطابق شکل 4 همواره مقاومت کلی بدن برابر با مجموع مقاومت پوست و مقاومت داخلی بدن می‌باشد. عوامل موثر دیگر در تعیین مقدار مقاومت بدن، سطح تماس پوست، خشکی و رطوبت پوست، ضخامت و سلامت پوست، چاقی و یا عضلانی بودن، حجم بدن و مسیر عبور جریان می‌باشد. در ولتاژ فشار ضعیف با فرکانس برق شهر، پوست بیشترین مقاومت را در تماس بدن با برق دارد، اما در ولتاژ فشار قوی و ولتاژهای با فرکانس زیاد، مقاومت نقطه تماس قابل چشمپوشی است، زیرا در فشار قوی، ولتاژ فورا پوست را شکافته و می‌سوزاند و آنچه گذر جریان را محدود می‌سازد تنها مقاومت داخلی بدن خواهد بود. مقاومت پوست بیشترین اثر حفاظتی را دارد. (پوست خشک دارای مقاومتی بین 7000 تا 10000 اهم بر هر سانتیمتر مربع است. در حالت مرطوب این مقاومت تا یک در صد هم می‌تواند کاهش پیدا کند، نتیجه آنکه در محل‌های مرطوب اقدامات ایمنی شدیدتری لازم است.)

 

 

شکل4- نمایش مقدار تقریبی مقاومت

 

6-2 ولتاژ

 جریان (آمپر) انسان را می‌کشد ولی ولتاژ جسم را می‌سوزاند. اختلاف پتانسیل بین دو نقطه منشاء عبور جریان می‌باشد.

 

7-2 فرکانس ولتاژ

 در فرکانس‌های زیاد (بیش از 1000 هرتز) بدلیل اثر خازنی، جریان عمدتا توسط مقاومت داخلی بدن محدود می‌شود.

 

3- انواع برق گرفتگی در سیستم‌های فشار ضعیف

برق گرفتگی در سیستم‌های فشار ضعیف شامل موارد زیر می‌باشد:

 

1- تماس دو نقطه از بدن با دو فاز و یا فاز و نول: احتمال وقوع این حالت خیلی کم است.

2- تماس بدن با یک سیم برقدار و زمین: احتمال وقوع این حالت کم است.

3- تماس با جسم فلزی در معرض تماس برقدار شده: بیشترین احتمال وقوع برای این حالت است.

 

4- روش‌های حفاطت در مقابل برق گرفتگی

1-4  حفاظت در برابر تماس مستقیم و تماس غیر مستقیم

روش‌های حفاظت در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم موارد زیر می‌باشند:

 

 1- حفاظت بوسیله ولتاژ کار کم (منازل، شهر بازی، نواحی مرطوب)

2- حفاظت بوسیله ولتاژ کم حفاطتی – ایزوله (شرایط کاری کاملا مرطوب مانند کار در دیگ‌های بخار، چراغ‌های سیار در محل‌های مرطوب)

شکل 5 روش‌های حفاظت در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم را نمایش می‌دهد.

 

 

 شکل 5- روش‌های حفاظت در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم

 

 

2-4  حفاظت فقط در برابر تماس مستقیم

روش‌های حفاظت در برابر تماس مستقیم موارد زیر می‌باشند:

1- حفاظت توسط بازدارنده‌ها و موانع نظیر حصار، نرده

2- حفاظت توسط ایجاد فاصله دور از دسترس قرار دادن (خطوط انتقال برق)

3- عایق نمودن بخش‌های برقدار مقاومت عایقی بیش از یک مگا اهم(سیم برق)

4- حفاظت بوسیله پوشش فلزی یا عایق (باس داکت، تابلوهای برق)

5- حفاظت اضافی بوسیله کلیدهای خودکار ایمنی (جریان نشتی کمتر از 30 میلی آمپر)

 

3-4  حفاظت فقط در برابر تماس غیر مستقیم

روش‌های حفاظت در برابر تماس غیر مستقیم عبارتند از:

1- فرش عایق (کارگاه‌های کوچک)

2- زمین کردن در شبکه‌های IT-TT-TN

3- هم پتانسیل سازی

4- جداسازی حفاظتی (ایزوله کردن ولتاژهای فازها)

5- عایق‌سازی حفاظتی (عایق سازی کامل، پوشش عایقی، استره عایقی)

 

5- هدف از زمین کردن در مسایل حفاظتی (برق گرفتگی)

زمین کردن در مسایل ایمنی برق یکی از مهمترین و پرکاربردترین عوامل است، بطور کلی زمین کردن با اهداف زیر انجام می‌شود:

1- کاهش ولتاژ تماس در زمان وقوع اتصال کوتاه با ایجاد مسیر با امپدانس کم

2- کمک به عملکرد تجهیزات محافظتی نظیر فیوزها، کلیدهای اتوماتیک، رله‌ها و کلیدهای RCD

3- هم پتانسیل سازی

4- مسیر عبور جریان صاعقه

 

1-5 آرایش‌های مختلف زمین کردن در شبکه تاسیسات

مطابق شکل 6 این آرایش‌ها بترتیب TT,IT,TN,TN-S,TN-C هستند، که اولین حرف خنثی وصل شونده و دومین حرف سیم هادی محافظ وصل شونده است. تعریف این حروف T یعنی زمین، (زمین کردن) وN یعنی هادی خنثی و I یعنی مقاومت سیم امپدانس (به زمین) و S یعنی مجزا کردن (وصل شده به سیم خنثی در ورودی مصرف کننده) و C یعنی مختلط (وصل شده به سیم خنثی در وسایل)

 

 

شکل 6- آرایش‌های مختلف زمین کردن

 

 

6- تمرین‌های کاری برای ایمنی برق

تمرین‌های کاری برای ایمنی برق ویژه برق کاران و پرسنل تعمیر کار برقی شرکت‌های پیمانکار شامل موارد زیر می‌باشد:

1- مطمئن شوید که روش‌های کاری اعمال شده بر اساس آخرین اطلاعات روز بوده و متناسب با شرایط موجود می‌باشد.

2- نقشه کار را دقیقا بررسی و ارزیابی کرده و خطرات موجود را بر اساس درجه و نوع خطر مشخص نمایید.

3- حد و مرز نزدیک شدن به مدارها را مشخص نمایید.

4- حدود حفاظت شده در برابر آرک الکتریکی مشخص گردد. (فاصله ایمنی که احتمال آرک الکتریکی در آن وجود ندارد)

5- محدوده مجاز برای نزدیک شدن افراد متفرقه و آموزش ندیده مشخص شود.

6- وسایل حفاظت فردی مورد نیاز پرسنل درگیر در کار را بر اساس خطرات موجود مشخص نمایید.

7- هنگامی که با خطوط برق دار کار می‌کنید همیشه از عینک وکلاه ایمنی استفاده کنید.

8- از ابزار کار عایق استفاده کنید.

9- از سالم بودن و بی‌عیب بودن وسایل حفاظت فردی و ابزار کار اطمینان حاصل کنید.

10- دستان شما بهترین ابزار هستند، از آنها با پوشیدن دستکش ایمنی مناسب حفاظت کنید قبل از پوشیدن دستکش‌ها آنها را از لحاظ پارگی و آسیب‌های دیگر بازرسی کنید.

11-  از شایستگی و صلاحیت خود برای انجام کار مورد نظر اطمینان حاصل کنید.

12- چنانچه از نردبان استفاده می‌کنید و احتمال تماس آن با قسمت‌های انرژی‌دار وجود دارد حتما از نردبانی استفاده کنید که پله‌های آن عایق باشد.

13-  نصب برچسب‌های احتیاط در موارد لزوم را جدی بگیرید.

14-  از ابزارهایی استفاده کنید که دوبار عایق کاری شده‌اند و یا دارای سیستم حفاظتی اتصال به زمین می‌باشند.

15- کلیه سیم‌های سیار را از نظر وجود پارگی و از بین رفتن پوشش عایق بازرسی کنید و مطمئن شوید.

16- کابل‌های برق را از روی منابع گرمایی عبور ندهید.

17- دوره‌های کار آموزی ویژه را طی نمایید.

18- اگر ولتاژ را نسبت به زمین اندازه‌گیری می‌کنید ابتدا اتصال به زمین را انجام داده و سپس آنرا قطع نمایید.

19- اتصالات و سیم‌کشی‌ها را کمی رها و آزاد انجام دهید در هنگام حوادث آخرین چیزی که قطع می‌شود باید سیم اتصال زمین باشد.

20- اتصال به زمین ابزار و ماشین‌آلات جدید قبل از به کار انداختن آنها باید چک شود.

21-کابل‌هایی که در مسیر جریان نصب می‌شود نباید خیلی کشیده شوند (کمی آزاد باشد) اغلب یک فشار یا تنش می‌تواند باعث از بین رفتن عایق کاری دستگاه گردد.

22- پریزهای برق را با در پوش ایمنی محافظت نمایید.

23-  همیشه از لوازم برقی محل در زمان‌های مختص بازدید کنید و وضعیت روکش سیم‌ها، دو شاخه را بازدید و رفع نقص نمایید .

24- در موقع استفاده تجهیزات سیار، سیم‌های سخت و ارتباط‌های سیم را بطور زیاد مراقبت نمایید. از دو شاخه و رابط‌های نو و مادگیر برای افزایش طول استفاده نمایید. در ضمن خطر زدگی سیم و ضربات مکانیکی را نیز در نظر داشته باشید .

 

7- کاهش خطرات الکتریکی

کاهش و حذف احتمال مواجه با خطرات الکتریکی نیاز به توجه و احتیاط‌ های همیشگی و دائم دارد. ایمنی، مسئولیت هر شخص می‌باشد، چه کارفرما و چه کارگر. یک محیط ایمن از لحاظ الکتریکی می‌تواند کار را برای همه خوشایند نماید. روش‌های کاهش خطرات الکتریکی عبارتند از:

-  استفاده از موانع فیزیکی (به دور منابع انرژی) مانند فنس‌ها و دیواره‌های جداسازی

-  محدوده کاری را تمیز و خشک نگهدارید. ریخت و پاش و بی نظمی در محیط کارگاه و روی میز کار حوادث را تشدید می‌نماید.

-  سیاست‌های ایمنی را در سایت کاری مشخص نمائید. (1- چه کسی مسئول ایمنی برق در سایت کاری می‌باشد؟ 2- چگونه به امور مربوط به ایمنی برق در گارگاه رسیدگی می‌شود؟ 3- افرادی که در اطراف تجهیزات الکتریکی کار می‌کنند باید دارای چه شرایط و صلاحیت‌هایی باشند؟)

 

1-7 سیاست‌های انجام کار

سیاست‌های انجام کار برای داشتن ایمنی بیشتر بصورت زیر می‌باشد:

- ویژگی‌های سایت و نوع کار

- شناسایی خطرات

- تهیه دستورالعمل‌های راهنما برای نحوه برخورد با خطرات الکتریکی

 

2-7 ایمنی در مورد تعمیرات و احداث بنای ساختمان

1- در موقع حفاری و گود برداری بخصوص در قسمت‌های پیاده رو مراقبت نمایید که کابل‌های زیرزمینی آسیب نبینند .

2- کارفرمایان در مقابل افراد و اداره مسوول هستند تا در هنگام انجام کارهای ساختمانی که نیاز به برق دارند، عوامل ساختمانی از  تجهیزات برق استفاده غیر مجاز ننمایند و  آنرا دستکاری نکنند.

3- مساله حریم سیم‌های برق را جدی بگیرید، چون بر اساس آخرین آمار حوارث سازمان کار و آموزش فنی و حرفه‌ای حوادث منجر به فوت و قطع عضو بسیاری بر اثر این بی‌توجهی، اتفاق افتاده است. قبل از زدن داربست و موارد خطرناک حتما با اداره برق منطقه هماهنگ باشید .

4- در عملیات ساختمانی مراقبت نمایید که اشیاء فلزی از طبقات به سیم‌های برق برخورد نکند. همچنین اشیاء فلزی را از بالا و پایین پرتاب نکنید (در حریم سیم‌های برق).

5- در زیر خطوط فشار قوی اقدام به احداث بنا نکنید. خطر سرطان بچه‌ها را تهدید خواهد کرد .

 

3-7 ایمنی در مورد لوازم اندازه‌گیری (کنتور)

1- محل کنتور از آسیب‌های مکانیکی و رطوبت حفظ شود .

2- فیوزهای کنتور نباید دستکاری شود و اگر نوع فیوز فشنگی است در موقع قطع از سیم با قطر بیشتر یا لوازم دیگری استفاده شود.

3- دقت نمایید وقتی فیوز پای کنتور را قطع می‌کنید، آگر با فازمتر در پریز آزمایش می‌شود، فاز متر روشن نگردد.

4- اگر پایه فیوز بر اثر حرارت داغ شد و ایجاد جرقه نمود، فورا با احتیاط فیوز را باز کرده و جهت اصلاح به اداره حوادث منطقه اطلاع دهید. (در اینگونه مواقع معمولا فیوز برداشته و موقتا برق یکسره می‌شود و بایستی بطور اساسی مشکل اصلاح شود)

5- جهت کارهای جوشکاری به دلیل ایجاد نوسان ولتاژ برق، از کنتور برق استفاده ننمایید .

6- در مواقع ساخت و ساز که احتیاج به تغییر محل کنتور می‌باشد. قبل از اقدام به تخریب، به منطقه برق مراجعه و درخواست جابجایی انشعاب بدهید.

7- با دست مرطوب و خیس به فیوز پای کنتور دست نزنید.

8- در موقع نظافت در پارکینگ مراقبت نمایید تا آب به تجهیزات برقی و کنتور پاشیده نشود.

9- اگر ولتاژ برق شدیدا کم شد فورا لوازم برقی را از پریز خارج و به منطقه برق خود اطلاع دهید.

10- اگر در قطع برق اقدام به گرفتن برق اضطراری از موتورهای بنزینی یا گازوییلی می‌کنید، شدیدا مراقبت نمایید تا برق اضطراری به شبکه وارد نشود. تمامی تمهیدات لازم را در نظر بگیرید.

11- بعد از قطع برق و وصل مجدد اگر پریزهای برق را خارج کرده‌اید، کلیدهای آن را قطع و به تدریج وارد مدار نمایید.

12- در مواقع طوفان و رعد و برق بهتر است لوازم برقی حساس مثل تلویزیون، یخچال و کامپیوتر را خاموش و از پریز جدا نمایید.

13- فیوز پای کنتور را نباید افزایش آمپر داد.

14- نمراتور کنتور را مراقبت نمایید که بی‌حرکت نباشد و در این صورت مراتب را به برق منطقه خود اطلاع دهید.

 

4-7 احتیاط‌هاییدر مورد سیم‌های برق و سایر تجهیزاتکهدر معابر عمومی قرار دارند

1- در معابر عمومی به علایم هشدار دهنده که روی تابلوهای برق و تابلوهای سیار نصب شده‌اند توجه و مراقبت نمایید .

2- از دستکاری جعبه‌های انشعاب و باز کردن درب آنها و سایر تجهیزات برقی مثل تابلوهای برق، پایه‌های فلزی روشنایی، دریچه ترمینال آنها و امثال آن خودداری نمایید.

3- در صورتی‌که حفاری جهت کابل برق انجام شده و یا کارگران مشغول به کار هستند، مراقبت نمایید تا خطری متوجه شما نباشد. ضمنا در صورتی که مسیر حفاری تا چند روز پر نشد، مراتب را به منطقه برق خود اطلاع دهید.

4- در صورت مشاهده هرگونه اتفاق غیر منتظره در رابطه با تجهیزات برقی مثل شکستگی تیر، آتش‌سوزی در تجهیزات برقی، پارگی سیم و ... مراتب را فورا به اداره حوادث منطقه خود اطلاع دهید.

5- در هوای بارانی و مرطوب، تنه درختان و تیرهای برق بخصوص تیرهای فلزی را لمس نکنید.

6-  از کودکان مراقبت نمایید که به دریچه باز شده پایه‌های روشنایی فلزی نزدیک نشوند.

7- به  سیم‌های لخت که از روی تیرهای برق به سطح پایین یا زمین افتاده هرگز دست نزنید.

8-  مراقبت نمایید که اشیاء فلزی مثل آنتن تلویزیون به سیم‌های برق نزدیک نشود.

9-  اشیای فلزی را در ساختمان یا معابر به سیم‌های برق نزدیک نکنید.

10-  ماشین خود را مقابل بست‌های زمینی پارک نکنید.

11-  در صورتی‌که اختلالی در برق منزل دارید، هرگز تجهیزات برقی بیرون مثل جعبه انشعاب‌ها را باز و اقدام به تعمیر نکنید.

12- ماشین‌های مخصوص مثل جرثقیل و کامیون و کمپرسی ممکن است در موقع عبور یا مانور به شبکه برق نزدیک شوند و ایجاد خطر کنند. این مساله را مورد توجه قرار دهید.

13- در رانندگی  هنگام شب،  دقت نمایید که وسیله خودرو به تجهیزات برقی اصابت نکند.

14- لوله‌های فلزی محافظ کابل جعبه انشعاب و سایر متعلقات را هرگز دست نزنید.

15- چراغ‌های خاموش روشنایی را در اسرع وقت به نگهبانی منطقه اطلاع دهید.

16- از شبکه‌های برق اقدام به گرفتن برق غیر مجاز نکنید و سایر تخلفات مشاهده شده را به نگهبانی منطقه اطلاع دهید.

17- ممکن است بر اثر بی‌احتیاطی کارگران برق در لحظاتی درب ورودی تجهیزات برقی باز باشد. مراقبت نماییدکه بچه‌ها و بزرگترها داخل پست نشوند و تجهیزات برقی را دست نزنند.

18-  درختانی که درگیر با شبکه هستند بخصوص درختان میوه مثل توت، برای بچه‌ها و جوانان که بالای درخت رفته‌اند در مواقعی امکان خطر دارد، مراقب باشید.

 

5-7 دستورات ایمنی و حفاظت برقکاران

1- برقکاران موظفند هنگام کار تمام اشیاء فلزی از قبیل ساعت، انگشتر، گردنبند و ... را از خود دور نمایند.

2- در گروه‌های دو نفره، انجام کار همزمان در ارتفاع و یا روی تابلو برای بیش از یک‌نفرممنوع می‌باشد و فرد دوم باید مراقب بر چگونگی اجرای صحیح کار باشد.

3- قطع و وصل مدار بصورت غیر استاندارد و به هرگونه روش شخصی ممنوع می‌باشد .

4- در مدت زمان انجام کار گروه تعمیرات روی تجهیزات الکتریکی، بایستی وسیله نقلیه گروه در محل کار آماده باشد.

5- در محیط کار باید نور به حد کافی موجود باشد.

6- در شرایط جوی غیر عادی (رعد و برق) انجام کار روی خطوط برقدار ممنوع است.

7- هرگونه تغییر در لوازم ایمنی استاندارد شده ممنوع می‌باشد.

8- در صورت نیاز به کار نفر دوم روی یک پایه ، صعود و فرود تا استقرار نفر اول ممنوع است.

9- در صورتی‌که شبکه به طریقی احداث شده باشد که انجام کار بصورت برقدار میسر نباشد لازم است قبل از هرگونه عملیات روی شبکه مورد نظر فرم قطع و وصل مدار دریافت گردد.

10- افراد اجرایی بایستی از لوازم ایمنی و ابزار کار سالم استفاده نمایند .

11- هنگام کار، حضور سرپرست گروه در محل کار الزامی است .

12- افراد گروه اجرایی موظف می‌باشند ضمن استفاده از لوازم ایمنی و ابزار کار موارد زیر را رعایت نمایند:

الف: تمیز و سالم نگهداشتن لوازم ایمنی و ابزار کار (افراد می‌بایستی لوازم ایمنی و ابزار کار را سالم و تمیز نگهداشته و از بکار بردن لوازم ایمنی و ابزار کار معیوب خودداری نمایند).

ب : حمل و کاربرد صحیح لوازم (افراد می‌بایستی لوازم و ابزار کار را بطور صحیح بکار گرفته و در حمل آن رعایت احتیاط را بعمل آورده و از انداختن آنها به اطراف خود داری نمایند.

13- در صورت استفاده از خودرو، موتورسیکلت، ماشین‌آلات و ماشین‌آلات سنگین‌، رعایت مقررات ایمنی خاص آن الزامی است .

14- خودرو اتفاقات باید مجهز به بی‌سیم، آژیر، چراغ گردان، پرژکتور، کپسول اطفای حریق، فلاشر و کمربند ایمنی باشد.

15- در صورت استفاده از نردبان  رعایت مقررات ایمنی و خاص مربوطه الزامی است .

16- مجریان موظف می‌باشند قبل از اجرای کار و بعد از آن، موضوع قطع و وصل نمودن برق مدار را به اطلاع مشترکین برسانند.

17-  چنانچه وضعیت شبکه به طریقی باشد که برای افراد اجرایی، اهالی و یا تاسیسات خطر آفرین باشد بایستی شبکه بلافاصله از نزدیکترین محل قطع گردد .

18- برقکار گروه اتفاقات هنگام عزیمت به ماموریت حق رانندگی خودرو اتفاقات را ندارد.

19- در صورت کار با شبکه بی‌برق، پس از جدا نمودن شبکه از منبع تغذیه و قطع کلید راه‌انداز معابر و آزمایشات بی‌برقی مدار بایستی طرفین محل کار متصل به زمین گردد.

20- آزمایش الکتریکی به‌منظور حصول اطمینان از بی‌برق بودن مدار با استفاده از ولت‌سنج ضمن رعایت فاصله مجاز ضروریاست.

21- بستن دستگاه اتصال زمین موقت بابد در طرفین محل کار و در معرض دید مجری باشد که تا پایان کار نیازی به جابجایی آن نباشد.

22- تخلیه الکتریکی مدار

23- قبل از وصل نمودن برق مدار، اطمینان حاصل شود که مدار سالم و افراد مشغول کار نمی‌باشند.

24- دستکش عایق لاستیکی را بدون روکش چرمی نباید بکار برد .

25- قبل از نصب یا برچیدن هادی یا کابل، نیرویی که بعدا به تیرها و یا تاسیسات مشابه وارد خواهد شد باید مورد نظر قرار گیرد و اقدام لازم جهت جلوگیری از انهدام اجزا یا اشیای حامل نیرو به عمل آید .

26- طناب‌هایی که در نزدیکی خطوط برقدار مورد استفاده قرار می‌گیرند باید از جنس غیر هادی باشند.

6-7 ایمنی برق در محیط کار

 

نکات زیر را در محیط کار خود به کار گرفته و آنها را در برنامه‌ مکتوبی که برای ایمنی برق در محیط کار تهیه می‌کنید جای دهید.

1- قبل از شروع بکار، طرح کار را آماده کنید و به مواردی که می‌توانند موجب بروز خطا گردند توجه نمایید. از ابزار صحیح برای انجام کار استفاده نمایید.

2- با استفاده از دستورالعمل‌ها و نقشه‌ها کار را به صورت  مستند و از پیش طراحی شده انجام دهید.

3- عملیات جداسازی تجهیزات از منابع انرژی به صورت کامل انجام شود.

4- منابع ایجاد شوک و آرک الکتریکی در محیط کار را مانند دیگر منابع خطری که در محیط کار وجود دارد، شناسایی کنید.

5- خطرات را با استفاده از حفاظ‌ها و ایجاد محدودیت‌های لازم به حداقل برسانید.

6- استفاده از وسایل حفاظت فردی جهت حفاظت از سلامت افراد همیشه آخرین راه است؛ سعی کنید ابتدا منابع خطر را حذف یا کنترل نمایید.

7- مطمئن شوید کلیه افراد در خصوص کار خود آموزش‌های لازم را دیده و توجیه شده‌اند.

8- بعد از نصب برچسب احتیاط و اتصال به زمین تجهیزات، اقدام به کار روی آنها نمایید.

9- بدون انرژی کردن و استفاده از حفاظ بینایی (شیلد صورت و عینک) در موارد تماس با خطوط هوایی انتقال نیرو ضروری می‌باشد.

10- مطمئن شوید کلیه کابل‌ها و تجهیزات مورد استفاده دارای علامت استاندارد معتبر کشوری یا بین‌المللی می‌باشد.

11- سیم‌ها و کابل‌های قابل انعطاف را از آسیب‌های فیزیکی محافظت کنید.

12- حالت کابل‌های قابل انعطاف را حفظ کنید تا از ایجاد تنش در ترمینال‌های الکتریکی جلوگیری به‌عمل آید.

13- از کیفیت عایق‌سازی تجهیزات مطمئن شوید.

14- سیستم‌های سیار فقط برای استفاده موقتی می‌باشد، اگر از یک مدار مدت طولانی استفاده می‌شود حتما برای آن، سیم کشی دایم نصب گردد.

15- آب نباید وارد تجهیزات الکتریکی و سیم‌های انتقال قدرت شود. در محیط‌های خیس یا مرطوب از حفاظ‌های GFCI استفاده کنید.

16- اتصال زمین به قسمتی از دستگاه متصل شود که می‌تواند انرژی دار شود.

17- همیشه قبل از کار دستگاه تست کننده ولتاژ خود را با یک جریان مطمئن دوبار چک کنید.

18- قبل از انجام عملیات خاک‌برداری و گودکندن، محل عبور مدارهای الکتریکی از زیر زمین را شناسایی کنید.

19- در صورت عمل کردن یک فیوز یا بریکر و قطع جریان قبل از برقراری مجدد جریان حتما علت قطع جریان را دقیقا شناسایی کنید.

20- سازمان‌های زیادی در تدوین استانداردهای الکتریکی، دستورالعمل‌ها و راهنماهای ایمنی برق مشارکت دارند، کارکنان در محیط‌های کاری باید با این دستورالعمل‌ها و مسوولین اجرایی و تدوین این قوانین آشنا شوند.

 

8- نتیجه‌گیری

با توجه به آمار نسبتا بالای حوادث برق گرفتگی (مربوط به برق فشار ضعیف) نسبت به حوادث دیگردر ایران، همواره می‌بایست بر رعایت اصول ایمنی برق مرور شده در این مقاله، نظارت گردیده و اجرای دقیق موارد ایمنی را از افراد خواسته شود. رعایت ایمنی باید به عنوان فرهنگی در بین آنها قلمداد گردد و روش‌های نوین کار با برق با رعایت ایمنی کامل آموزش داده شود.

 

مراجع:

1- T.W.Fowler, Ed.Dower,K.K.Miles , ‘Electrical Safety’, January.2002, National Institute for Occupational Safety and Health,Department of Health and Human Service.(or visit the NIOSH Web site at www.cdc.gov/niosh)

2- Michael.V.Brown,’ Electrical Safe Work Practices’,2004,Osha.Magazine.no.5,pp.134.

3- P.Tran,’electrical safety’,2005, Office of Worker Safety and Health.

4- ‘Electrical Safety Foundation International (ESFI)’,2006,http://www. esfi.org

5- D.K.Neitzel,John.Cadick,Mary. Capelli-Schellpfeffer,’ Electrical Safety Handbook’,2003,Mc Graw Hill.

6- علی اکبر پوربابایی، آموزش ایمنی برق، سازمان کار و آموزش فنی و حرفه‌ای استان یزد1380.

 

منبع : http://www.safetymessage.com/education/electrical-safety/742-2014-05-12-07-28-29